KIẾN TRÚC TỬ TẾ

 Trong vài năm gần đây, khái niệm kiến trúc xanh được nhắc đến rất nhiều. Nhưng đôi khi, chúng ta đang hiểu “xanh” theo một cách... hơi vội. Một mái nhà phủ cây, hay một mặt dựng gắn mãng xanh – liệu đã đủ để gọi là sinh thái?
Với tôi, kiến trúc sinh thái không bắt đầu từ màu xanh của cây cối – mà bắt đầu từ sự tử tế trong tư duy của người thiết kế.
Vậy, Kiến trúc Tử tế ở đây là gì? Là khi người làm kiến trúc biết lắng nghe con người và tự nhiên cùng lúc. Là khi công trình không chống lại thiên nhiên, mà sống cùng thiên nhiên. Là khi mỗi viên gạch, mỗi dòng khí, mỗi tia sáng… đều được đặt vào đúng chỗ – để phục vụ chất lượng sống của con người, chứ không chỉ để “trình diễn” hay “tạo hiệu ứng”.
 

Và tôi tin rằng:

Kiến trúc tử tế (KT sinh thái)= Kiến trúc tốt + Lý học Đông phương + Xây dựng Xanh (Eco Builder).
Trong đó, Lý học Đông phương không phải là câu chuyện huyền bí – mà là một cách hiểu sâu sắc về quy luật tự nhiên: âm dương, gió nước, khí lực... Một công trình biết vận dụng cân bằng khí, ánh sáng, điều hoà vi khí hậu, độ ẩm... là công trình thấm đẫm tinh thần triết học phương Đông, nơi con người và tự nhiên không tách rời.

Với Tôi, Hơn 30 năm hành nghề thiết kế kiến trúc- luôn đặt tôn chỉ: lấy con người làm trung tâm nên đã chọn phân khúc thiết kế nhà ở- Nơi bình yên thư giãn và tái tạo năng lượng sau mỗi ngày làm việc căng thẳng. Cũng như với hơn 25 năm nghiên cứu và áp dụng Lý học Đông phương (phong thuỷ bí truyền được các cao nhân truyền thụ) vào thiết kế đã mang lại nhiều kết quả tốt đẹp, sự an lành và hài hoà cho con nguòi trong công trình đó.

Khi đô thị hóa tăng tốc, chúng ta chứng kiến thiên nhiên dần biến mất khỏi kiến trúc và đô thị. Mặt đất bị phủ kín bê tông, khiến không còn mặt nước, nước không còn cơ hội thấm xuống lòng đất, cũng không thể bốc hơi trở lại để làm mát không khí thiên nhiên. Điều này tạo nên sự đảo nhiệt đô thị – với mức nhiệt có khi vượt lên đến 50–60°C trong ngày hè oi bức.
Không chỉ vậy, nhiều công trình ngày nay được thiết kế mà không quan tâm đến điều kiện khí hậu đặc thù của địa phương. Mặt trời có bốn hướng, nhưng vì sao nhiều công trình lại có bốn mặt y hệt nhau?
Và chúng ta đã biết công trình Trung tâm hành chính Tp.Đà Nẵng được đề xuất trao giải kiến trúc xanh, kiến trúc bền vững nhưng theo tôi – với mặt kính bao quanh, không tạo ra được sự thông thoáng và chống bức xạ phù hợp cho khí hậu miền Trung khắc nghiệt. Tính địa phương bị bỏ quên, để lại sự lãng phí năng lượng và không gian không thân thiện với con người: Nóng bức bên trong và dưỡng khí bị thiêu đốt.
 

Một thực trạng khác là sự gia tăng của ô nhiễm trong kiến trúc hiện đại:
- Tiếng ồn và bụi từ thi công len lỏi vào từng con hẻm, từng khu dân cư.
- Thị giác bị tấn công bởi những mặt tiền rối rắm, vật liệu bóng loáng (SHB Bank), màu sắc chói gắt và hệ thống đèn chiếu sáng quá mức.
 

Đáng lo hơn, nhiều người đang hiểu sai khái niệm "xanh". Phủ xanh lên mái cũng là điều tốt cho nhà thấp tầng nhưng làm vài mãng xanh trên mặt dựng, rồi gắn nhãn "xanh hoá". Nhưng liệu lớp cây ấy có giúp giảm nhiệt, có cải tạo được vi khí hậu, hay chỉ là một vỏ bọc hình thức? Nếu không tổ chức thông gió tự nhiên cho công trình.
 

Tóm lại, chúng ta đang đi quá xa khỏi cốt lõi của kiến trúc sinh thái: sống cùng tự nhiên, không tách rời tự nhiên. Và cũng đang lãng quên điều cốt lõi hơn cả: kiến trúc là cho con người. 

Để chữa lành những tổn thương mà kiến trúc hiện đại đang gây ra cho môi trường và con người, tôi xin đề xuất một giải pháp dựa trên ba trụ cột: Kiến trúc tốt – Lý học Đông phương – và Xây dựng xanh.
 

1. Kiến trúc tốt
Kiến trúc tốt là kiến trúc biết thích ứng với khí hậu địa phương, giảm phụ thuộc vào tài nguyên và năng lượng. Một số nguyên tắc thiết kế mà chúng tôi áp dụng tại Zero Space gồm:
 

- Tạo vùng đệm nhiệt tự nhiên – hay còn gọi là không gian "zero space"như: mái hiên lớn, giếng trời đủ, hành lang cách nhiệt… – giúp làm mát và cách ly nhiệt giữa trong – ngoài công trình.
- Tối ưu thông gió chéo, tận dụng gió trời tự nhiên để giảm nhu cầu điều hòa (tiêu tốn điện năng).

- Thiết kế để giảm tiếng ồn – không chỉ tiếng ồn ngoài phố, mà cả tiếng ồn nội tại trong sinh hoạt.
- Sử dụng vật liệu bản địa – gần gũi, dễ tái tạo, có khả năng tự thích nghi khí hậu.
- Quá trình thi công xây dựng phải giảm được tiếng ồn và bụi bặm trong đô thị.
 

Trong một số công trình thực nghiệm, chúng tôi đo được sự chênh lệch nhiệt độ trong – ngoài từ 5–7°C, mà không cần đến điều hòa không khí. Đây là con số đủ để cải thiện chất lượng sống, đặc biệt trong bối cảnh năng lượng ngày càng khan hiếm. Như công trình gần nhất: 856/31 Tôn Đức Thắng, Đà Nẵng, những công trình đã được đài truyền hình VTV3 ghi hình và phát song trong những năm gần đây, đăng lại trên Youtube: google search: kts. Lê Quí Điền.